Project 1012

De Wallen, het Red Light District, is het oudste deel van Amsterdam. Wie kent niet de rode ramen met geil ogende vrouwen, de talloze coffeeshops, de sekstheatertjes en de oude cafeetjes die dit stadsdeel kleuren. Er komen jaarlijks bussen vol toeristen op af. 

De Wallen, het Red Light District, is het oudste deel van Amsterdam. Wie kent niet de rode ramen met geil ogende vrouwen, de talloze coffeeshops, de sekstheatertjes en de oude cafeetjes die dit stadsdeel kleuren. Er komen jaarlijks bussen vol toeristen op af. Maar als het aan de gemeente Amsterdam ligt, zijn de Wallen straks geheel gekuist, opgeschoond en zelfs chique geworden. Met dit project is men al jaren bezig. Het gaat dus heel behoedzaam, of het schiet niet op. Het Project 1012 (de postcode van het gebied) moest zorgen voor het doorbreken van de criminele infrastructuur en het realiseren van een kwalitatief hoogwaardig en divers gebied. Maar wat is er na zoveel jaar van terecht gekomen? En wie werd er beter van?

We ontkomen niet aan een stukje geschiedenis. In 1996 oordeelde de enquêtecommissie van Van Traa dat er veel mis was met de bestrijding van de georganiseerde misdaad in Amsterdam. De Wallen moesten worden daarom worden schoongeveegd. De Wallen stonden voor alles wat buiten de wet opereerde. Dat er ook prostitutie en drugshandel in dure grachtenpanden bestond, werd buiten beeld gehouden. Dit was de aanleiding om het gebied te gaan saneren. In 2002 startte al de ‘’Wallenaanpak’’ om het vrijgevochten stukje Amsterdam drastisch aan te pakken. Handhaving, aankopen panden, herinrichten en schoonhouden, de gemeente was heel wat van plan. In 2007 bleek dat het beleid tot dusver niet veel had opgeleverd. In 2007 werd daarom het Project 1012 in het leven geroepen, onder de bezielende leiding van Lodewijk Asscher. Een samenwerkingsproject tussen de centrale stad en het stadsdeel Amsterdam. Er werd tien jaar voor dit pestigieuze plan uitgetrokken. 

Wat was de bedoeling? Volgens de gemeente is het Wallengebied een broeinest van criminaliteit. Mensenhandel, drugshandel, afpersing, geweld, het kan niet op. ‘’Er gebeuren hele lelijke dingen op de Wallen”, zei Burgemeester Van der Laan dit voorjaar in een uitzending van ‘’De strijd om de Wallen’’ van de KRO. En wethouder Asscher voegde daar aan toe: “Onder iedere steen die je optilt, zit ongedierte”. Geen uitspraken waar de gemiddelde uitbater op de Wallen blij mee was. De ondernemers werden, zacht uitgedrukt, behoorlijk gecriminaliseerd. In dit programma kregen we Van der Laan op zijn onaangenaamst te zien: een korzelige, geïrriteerde man, die de interviewer, Jos Slats op een bijzonder hautaine wijze te woord stond en hem uiteindelijk de deur wees. Kritiek op zijn beleid stond van der Laan hij nauwelijks toe, wie tégen zijn aanpak was, was in zijn ogen vóór vrouwenhandel. Hij vroeg of de interviewer voor het eerst in Amsterdam was, wat toch eigenlijk ook niet zo respectvol was, en zei dat hij 50 minuten was ‘’verhoord’’. Een fraai staaltje machtspolitiek en de nog draaiende camera liet een heel ander beeld van de burgemeester zien dan in gesprekken waarin hij de controle heeft...

Maar enige kritiek op zijn rigoureuze beleid bleek echt wel terecht. Hoezo de Wallen criminogeen? Zo crimineel bleek men daar toch niet te zijn, of het viel in elk geval niet te bewijzen. Regelmatig moest de gemeente met de wet BIBOB in de hand, die het gebruik van crimineel geld wil tegengaan, het hoofd buigen wanneer er weer een proces gevoerd werd. ,,Hoeveel bordelen waar mensenhandel speelde hebt u nou uiteindelijk kunnen sluiten?”, vroeg Jos Slats. Daar had de burgemeester geen antwoord op, wat toch vreemd is, want dat was tenslotte de inzet van het hele project. Volgens verschillende bronnen is het aantal ‘’verkeerde bordelen’’ ook niet in te schatten. Er worden aantallen genoemd tussen de 10 en 90 procent. Volgens de burgemeester zou tien procent al voldoende zijn. Met een aantal van circa 6000 prostituees op de Wallen, zou het dan immers om 600 vrouwen gaan. Hoewel de meiden achter de ramen vaak zelf het idee hebben dat het allemaal wel losloopt met die mensenhandel en dat veel vrouwen het gewoon doen omdat ze het een prima beroep vinden. Zij wilden die beschuldigingen beslist nuanceren. Er zal ongetwijfeld sprake zijn van misstanden, zeiden ze. Maar wie is er daadwerkelijk geholpen met het sluiten van de ramen?

Een prostituee vatte het in het tweeluik als volgt samen: ‘’Een pooier neemt geen ontslag.” Het effect is alleen dat wat eerst zichtbaar was, nu in gesloten kring wordt voortgezet. De prostitutie wordt niet opgeheven, maar slechts verplaatst. Het aandeel van het thuiswerk en de escort is alleen maar toegenomen. Van der Laan vindt dat je dit ‘waterbedeffect’ wel in de gaten moet houden, maar er niet voor moet wijken. ‘’U zou zelf eens een half uur burgemeester moeten zijn.’’ Maar wat zijn de prostituees hiermee opgeschoten? De vrouwen werden simpelweg op straat geknikkerd zonder een enkel sociaal plan, en moesten het maar uitzoeken. Dit is wel erg zwaaien met de botte bijl. 

Ondertussen leed de gemeente menige nederlaag. Zo probeerde ze de ‘’Wallenkoning’’ Charles Geerts zijn bordelen af te pakken, vanwege vermeend crimineel gedrag. Maar de rechter besloot anders. Geerts hoefde niet te sluiten. Uiteindelijk ging men met de ondernemer in onderhandeling (,,Welke fatsoenlijke overheid gaat aan een crimineel betalen”, vroeg de man zich lachend af) en kocht 30 panden van hem ter waarde van 25 miljoen euro. Forse prijzen, omdat ook de inkomstenderving werd meegerekend. En de waarde van de panden daalde op de dag van de aankoop meteen met 60% omdat de prostitutievergunning er meteen af werd gehaald. Let wel. We hebben het hier over belastinggeld. Veel geholpen heeft het trouwens niet, want met zijn hagelnieuwe kapitaaltje begon Geerts aan een nieuwe reeks investeringen, natuurlijk ook weer in zijn eigen vertrouwde Wallengebied en in de hem vertrouwde sector. En hij kocht een geweldig buiten in Afrika, waar hij met veel plezier zijn hengeltje uitwerpt. Een leven als een vorst, met dank aan de gemeente Amsterdam.

De eigenaar van Casa Rosso, en een hele reeks andere seksgerelateerde bedrijven, kon evenmin van criminele activiteiten worden beschuldigd. Hij hoefde zijn ondernemingen niet te sluiten. En de gemeente gaf wél toestemming voor een Prostitutiemuseum (Red Light Secrets) wat toch ook best seksgerelateerd genoemd mag worden. Met een nep-peeskamertje aan de straatkant. Ziehier de twee gezichten van de gemeente Amsterdam. Volgens haar is zoiets echter ‘’educatief’’. Met dank aan de échte Wallen...

Maar inmiddels zijn er talloze echte ramen gesloten. Totaal heeft dit opkoopbeleid Amsterdam 31 miljoen euro gekost. De nieuwe bedrijfjes die het stadsdeel wat meer cachet hadden moeten geven, waren bijvoorbeeld kaashandeltjes en wafelbakkerijen. Dat trekt publiek zo redeneert de gemeente.  En kleine bedrijfjes, zoals muziek-  en fotografiestudio’s die zich niet kunnen bedruipen en waarvan de meeste overigens alweer zijn verdwenen. 

Natuurlijk jaagt  de gemeente niet alleen op de prostitutie. Ook de drugs moeten eraan geloven. Het aantal coffeeshops is drastisch verminderd in dit gebied en er moeten er nog meer sluiten. Volgend jaar moet bijvoorbeeld de Damstraat coffeeshopvrij zijn. Maar ook daarvan lijkt het effect minimaal. De shops die nog over zijn, hebben het gewoon veel drukker gekregen en draaien torenhoge omzetten. Sommigen moesten zelfs een portier in dienst nemen om de lange rij die zich vormt in goede banen te leiden. Zou er een jointje minder om worden verkocht? Ik waag het te betwijfelen. Voor mijn boekrecensies heb ik in de loop der jaren talloze Amerikaanse schrijvers geïnterviewd en menigeen vond het hoogtepunt van zijn trip een wandeling op de Wallen, met een bezoek aan zo’n in het buitenland befaamde coffeeshop. David Baldacci vond het fascinerend en James G. Berman, nu topadviseur van Obama, is nog een keer extra naar Amsterdam gekomen om in alle rust van een joint te genieten. Wanneer de couleur locale van Amsterdam op deze bekrompen wijze wordt aangetast, neemt het aantal toeristen natuurlijk alleen maar af. Want die komen echt niet voor de klompjes, de tulpen en de molens.  Dit gebied moet niet worden gedisneyficeerd. Harde aanpak of niet, de Wallen zullen de Wallen blijven. Vrouwenhandel en drugsgerelateerde criminaliteit tegengaan is prima. Maar om elke ondernemer die zijn of haar nering drijft in het meest bezochte district van het land te criminaliseren, is een zaak van een geheel andere orde. Het is het oude verhaal in een nieuw jasje: onttrek wat je niet wilt zien aan het oog en het probleem is opgelost....Misschien leuke windowdressing van de tandem Van der Laan en Asscher, maar zelfs het grootste deel van de achterban van de PvdA gelooft toch niet echt in deze aanpak? By the way: nu we het toch over de PvDA hebben: ooit zag ik op een ochtend -het is al enige jaren geleden- een prominent PvDA lid, een minister zelfs, letterlijk uit zo’n bordeeltje naar buiten rollen. We zullen de naam van deze hooggeplaatste heer maar met de mantel der liefde bedekken, en hij is ook niet meer onder ons, maar het toont toch maar weer eens aan dat bepaalde PvDA-ers niets menselijks vreemd is. Bovendien is er nog steeds sprake van een soort van zelfreinigend vermogen in het gebied. Waar je in de laatste decennia van de vorige eeuw struikelde over de louche kroegen en samenscholende junks, heroïne was toen nog ‘’hot’’, wandel je nu rond in een sprankelend stukje Chinatown. Je waant je bijna in Soho. Ook zo’n buurt die floreert dankzij de rafelranden. En zeker is dat je op de Wallen veiliger je wiet kunt kopen of op andere wijze aan één of andere drift kunt toegeven, dan op een duistere, maar wel geheel legale locatie aan de rand van de stad. Over dat laatste kan de prominente PvDA-er Rob Oudkerk vast wel één en ander aan Van der Laan uit de doeken doen.....En is het toverwoord van dit kabinet anno 2014 niet ‘zelfregulering’ ? Nou als er één buurt is waar men de boel heel goed zelf kan reguleren, dat is het wel het gebied 1012 in Amsterdam.