Vooral Zuiden zucht onder wet Damocles
Artikel 13b van de Opiumwet, beter bekend als de Wet Damocles, wordt steeds vaker gebruikt om burgers uit hun huis te zetten wegens bezit van kleine hoeveelheden drugs of cannabisplanten. Zeeland gaat het verst: wie daar meer dan vijf gram cannabis in huis heeft, kan zonder enig proces uit zijn of haar huis worden gezet. Bewijzen dat er sprake is van handel of overlast is niet nodig.
Author: Derrick Bergman Eind vorig jaar maakten dertien Zeeuwse burgemeesters bekend dat zij voortaan “één lijn trekken bij de bestrijding van drugsoverlast”. De Provinciale Zeeuwse Courant berichtte op 16 november: ‘Tot nu toe werd in de ene gemeente strenger opgetreden dan in de andere. Bij het aantreffen van meer dan een halve gram harddrugs wordt voortaan zonder meer overgegaan tot het sluiten van een pand omdat er dan wettelijk gezien sprake is van een handelshoeveelheid. Bij het aantreffen van softdrugs werd in sommige gemeenten eerst een waarschuwing gegeven. Voortaan zal ook hier eerder worden overgegaan tot directe sluiting. Bij meer dan 5 gram softdrugs is sprake van een handelshoeveelheid. De hoeveelheid softdrugs, de mate van professionaliteit en de criminele achtergrond van betrokken(en) wegen mee bij de beslissing een woning, loods of ander pand te sluiten.’
Rechter is welwillend
De Wet Damocles, artikel 13b van de Opiumwet, is ooit in het leven geroepen om illegale en overlast veroorzakende verkooppunten van cannabis en/of harddrugs aan te pakken. Maar burgemeesters “rekken de grenzen van deze sluitingsbevoegdheid steeds verder op”, aldus Michelle Bruijn. Zij promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen op een proefschrift over de Wet Damocles. ‘De jurisprudentie over artikel 13b Opiumwet laat zien dat de rechter deze war on drugs welwillend faciliteert’, schreef Bruijn in een opinieartikel in het Brabants Dagblad (22 november 2017). ‘Tegenwoordig worden woningen en lokalen al gesloten indien een handelshoeveelheid verdovende middelen wordt aangetroffen. Van een handelshoeveelheid wordt gesproken indien meer drugs worden aangetroffen dan een gebruikershoeveelheid: maximaal 0,5 gram harddrugs, 5 gram softdrugs en 5 hennepplanten.’
Gevolgen
Toen de Wet Damocles in de Tweede Kamer werd behandeld, achtte de regering het enkel aantreffen van een “handelshoeveelheid” onvoldoende om over te gaan tot sluiting. De regering verklaarde ook dat het sluiten van een woning moet worden gezien als ultimum remedium, laatste redmiddel. De werkelijkheid is inmiddels heel anders, concludeert Bruijn: ‘Tegenwoordig is het sluiten van woningen zonder voorafgaande waarschuwing van uitzondering verworden tot regel.’ De gevolgen zijn zeer ingrijpend. Ook gezinnen met kinderen worden zonder pardon op straat gezet. In verreweg de meeste gevallen wordt de huurovereenkomst ontbonden en kun je dus nooit meer terug keren in je eigen huis. Ook de verhuurder wordt getroffen; de woning mag tijdens de sluiting niet aan iemand anders worden verhuurd. Michelle Bruijn vraagt zich af “wat burgemeesters beweegt om de wet zo ruim uit te leggen en wat rechters beweegt om hierin mee te gaan”. ‘Het lijkt bijna alsof burgemeesters en rechters het inlaten met drugs een van de meest verwerpelijke vergrijpen vindt. Dit uitgangspunt staat echter haaks op de huidige legaliseringsdiscussie en de komst van het experiment met legale wietteelt.’
Zwarte lijst
Twee woningbouwcorporaties vochten een besluit van de burgemeester van Geldrop-Mierlo om een woning te sluiten aan bij de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van ons land. Zij betoogden dat de burgemeester geen gebruik mocht maken van zijn sluitingsbevoegdheid omdat zij zelf al maatregelen hadden genomen, waaronder de ontbinding van de huurovereenkomst en plaatsing van de bewoners op de zwarte lijst. De centrale vraag in de procedure: is er voor de burgemeester nog ruimte om toepassing te geven aan artikel 13b Opiumwet als een woningcorporatie zelf maatregelen getroffen heeft naar aanleiding van een drugsvondst? De rechtbank Oost-Brabant beantwoordde deze vraag in een vonnis van 29 juni 2017 nog met nee. De Raad van State kwam op 20 december 2017 tot de tegenovergestelde conclusie: de burgemeester mag woningen sluiten, ook als woningbouwcorporaties al maatregelen hebben genomen.
Twijfel
Aangenomen mag worden dat deze uitspraak tot nóg meer huisuitzettingen zal leiden. Advocaat Franc Pommer, die betrokken was bij de procedure, schreef op zijn blog dat de uitspraak een einde maakt “aan een onzekere periode voor veel burgemeesters over de reikwijdte van hun bevoegdheid op grond van artikel 13b Opiumwet”. Pomme: ‘In navolging van de uitspraak van de Rechtbank Oost-Brabant van 29 juni 2017 zagen enkele burgemeesters voor de zekerheid geheel af van de sluiting woningen van woningcorporaties. Ook bestond er vanwege de rechtbankuitspraak twijfel over de bevoegdheid om huurwoningen van particuliere verhuurders te sluiten, als daarbij vergelijkbare maatregelen waren getroffen als door de woningcorporaties. Voor twijfel bestaat niet langer aanleiding.’
Twintig per week
Website The Post Online deed onderzoek naar sluiting van panden op grond van de Wet Damocles en publiceerde in oktober 2017 de resultaten. In 2016 blijken ruim duizend panden te zijn dichtgespijkerd, bijna twintig per week. ‘Opvallend is dat vooral in de zuidelijke provincies panden worden gesloten’, aldus The Post Online. ‘Boven de rivieren passen de meeste gemeentes de Wet Damocles nauwelijks toe. Dat verschil wordt vooral verklaard door de samenwerking tussen de politie, het OM en gemeentes in zuidelijke provincies. De politie-eenheid Zeeland-West-Brabant heeft bijvoorbeeld een gespecialiseerde taskforce voor de opsporing van drugscriminaliteit.’ De Top 5 volgens de cijfers van The Post Online: Amsterdam (96), Oss (61), Maastricht (60), Rotterdam (53) en Tilburg (53).
Weerzinwekkend
Dat niet alleen Zeeuwse en Brabantse burgemeesters de wet Damocles misbruiken om mensen uit hun huis te zetten, blijkt uit een recent geval in het Friese dorpje Blessum. Een bewoner werd daar eind december vorig jaar uit zijn huis gezet omdat hij “55 gram gedroogde hennepbloemen” in huis had. Doede de Jong, ’s lands bekendste wietkweker én Fries, reageerde in de Leeuwarder Courant woest: ‘Het is het morele démasqué van het Openbaar Ministerie. Een weerzinwekkende maatregel, die in geen enkele verhouding tot het vermeende delict staat. Want wat moet je verder wel niet uithalen om uit je huis te worden gezet? Het OM heeft burgemeesters de ongebreidelde macht toebedeeld door de wetgevende, rechtelijke en uitvoerende macht in één persoon te verenigen (wet Damocles). In de context van WODC rapport, alles uit de kast om het drugsbeleid in de door haar gewenste richting te manipuleren. Scheiding der machten is echter essentieel voor het goed functioneren van de democratie. Het OM ondermijnt de rechtelijke macht en legt zodoende de bijl aan de wortel van de democratische rechtsstaat.’
