Wormenmest is the best

Wormen als huisdieren houden is geen voor de hand liggend idee, maar toch gebeurt het steeds vaker. Anders dan aquariumvissen, die alleen maar mooi hoeven te zijn, moeten wormen wèl werken voor de kost. Juist ja, door mest te produceren voor het baasje.

In de biologische teelt van cannabis is wormenmest een echte klassieker. Er bestaat waarschijnlijk geen enkele biologische kweekaarde waaraan geen wormenmest is toegevoegd. Logisch: het is goedkoop, rijk aan waardevolle voedingsstoffen en bovendien stinkt het niet. Wietkwekers in Nederland houden zich nauwelijks bezig met het zelf maken van wormenmest, en waarom zou je ook als je voor 25 liter prima wormenmest tussen de 10 en 15 euro betaalt? Op Engelstalige forums is het echter een populair thema, waarschijnlijk omdat growshops in veel landen dun gezaaid zijn èn omdat de VS, samen met Australië en Engeland, de bakermat is van het hobbymatige maken van wormencompost. Met het opkomen van trends als urban farming komt er ook onder ecologisch bewuste balkontuinders en (moes)tuinliefhebbers in Nederland steeds meer belangstelling voor de wormenhouderij. Het is een prachtig voorbeeld van een bijna perfecte kringloop: keuken- en tuinafval wordt omgezet in voedzame mest waarop de (moes)tuin welig tiert en zo de keuken weer vult met verse groente en fruit. Voor een deel gaat dat ook op voor de biologisch boerende cannabishobbyist, die zijn blad-, stengel- en wortelafval uitstekend kwijt kan aan de altijd hongerige pierenkolonie.

Wormery

Inmiddels verkopen verschillende bedrijven materialen waarmee je redelijk eenvoudig zelf hoogwaardige home-made wormenmest kunt produceren. Dat 'home' kun je zelfs heel letterlijk nemen, want een deel van de verkrijgbare wormencontainers is zo ontworpen dat ze zonder problemen thuis, bijvoorbeeld onder het aanrecht, in de schuur of op het balkon kunnen worden geplaatst. Binnenshuis zijn de temperaturen ideaal, buitenshuis moeten de wormenbarakken 's zomers uit de zon worden gehouden en 's winters tegen vorst worden beschermd. Als het echt serieus vriest zal de bak zelfs naar binnen moeten, iets wat bij de grotere modellen niet eenvoudig is. Wormenbakken met olijke namen als Wormcity of Wiggly Wigglers Composting Wormery zijn vanaf een euro of 50 in volumes tot 125 liter verkrijgbaar. De bakken zijn opgebouwd uit meerdere etages met een geperforeerde bodem waar de wormen zich vrijelijk doorheen kunnen bewegen. Wormenbakken leveren behalve mest ook perculaat, een zeer sterk geconcentreerde vloeibare meststof die zich in de onderste etage verzamelt en met een kraantje kan worden afgetapt. In een minimale verdunning van 1:10 kan dat met het gietwater aan planten worden gegeven. Voor het opstarten van het composteringsproces zijn er starterkits met voeding, een medium en een hoeveelheid wormen. 'Jonge, kleine en middelgrote hongerige tijgerwormen' kosten 35 euro voor zo'n 1000 exemplaren, wat zal neerkomen op ruim 500 gram, de door kenners geadviseerde minimum hoeveelheid voor een vruchtbaar kweekproject. Hoewel het maken van het 'zwarte goud' niet moeilijk is, vraagt het wel om discipline en geduld. Dat geldt met name voor het afval dat je er in kunt gooien. Als vuistregel geldt dat alle gekookte of gebakken spijzen taboe zijn, net als rauw vlees en vis, de poep van honden en katten (van knaagdieren kan wel), citrusvruchten en uit de kasbouw afkomstige snijbloemen. Het absolute lievelingskostje van wormen is koffiedik. Je moet ook nooit meer afval in de wormenbak gooien dan ze aankunnen, dus zul je soms toch de vuilniszak moeten gebruiken. Ook een alert vochtmanagement is essentieel om je wormenvolkje gelukkig te houden.

Hoe scheidt je de mest van de wormen?

Professionele kwekerijen hebben er speciale zeefmolens voor, maar je kunt het ook zonder dergelijke hulpmiddelen doen, al is dat aardig tijdrovend. Je kunt dat doen door een bergje te maken van de inhoud van een wormenbak en daar een felle lamp op te laten schijnen. De lichtschuwe wormen kruipen zo diep mogelijk weg in de berg, zodat de mest bovenin overblijft en eenvoudig kan worden gescheiden. In Amerika zijn er compostoogstmachines voor de liefhebbersmarkt verkrijgbaar, maar met wat handigheid zijn die ook zelf makkelijk in elkaar te zetten. Het principe is simpel: een cilinder van fijn gaas (Ø ca. 0,6 cm) met daaraan een slinger. Het materiaal uit de wormenbak wordt in de cilinder gebracht, waarna de cilinder met de slinger wordt rondgedraaid zodat de mestkorreltjes door het gaas vallen en kunnen worden verzameld.

Hoe snel kan je oogsten?

De snelheid waarmee de wormen het afval omzetten in verrukkelijke voedzame compost hangt af van de voeding die ze voorgeschoteld krijgen. Hoe fijner het materiaal, hoe sneller de wormen er zich de buikjes aan kunnen rond eten. Grove brokken en vezelig materiaal moeten eerst door bacterie en co worden 'voorverteerd' voordat de wormen aan de dis kunnen. In dat geval kan het zo maar zes maanden duren voor alles is gecomposteerd. Als het basisvoedsel tot een soort soep is vermalen kunnen de wormen er binnen een week of acht doorheen zijn. Ook de samenstelling van wormenmest (en het vloeibare percolaat) hangt af van het voedsel dat de diertjes voorgezet krijgen. In ieder geval zijn de belangrijke NPK's in ruime hoeveelheden aanwezig. Een van de op internet te vinden analyses van wormenmest vermeldt 19 macro- en micronutriënten, waaronder het voor harde toppen belangrijke silicium. Net als het percolaat heeft wormencompost een pH van rond de 8 en een hoge zoutconcentratie. Het is dan ook niet aan te raden in zuivere wormencompost te zaaien of te planten. Meng het met oude potgrond of cocopeat, met tuingrond of zand. Net als alle kwaliteitscomposten bevat wormencompost een hoog organisch stofgehalte. Naarmate de compost in het kweekmedium verder verteert, komen de voedingselementen ter beschikking van de plant.

Welke worm?

Er bestaan op, of liever gezegd onder de aarde duizenden soorten wormen. Er is er echter maar één die algemeen wordt erkend als de mestkampioen: de rode of tijgerworm (Eisenia andrei). Hoeveel mest je wormenbak oplevert hangt af van het aantal wormen. In een goed functionerende wormenbak eet 1 kilo wormen per week al snel 3,5 kilo aan organisch afval weg. Een enkele worm werkt in twee dagen zijn eigen lichaamsgewicht aan afval weg.

Welke wormenkweker?

Hoe nuttig ze ook zijn, een kolonie wormen in huis halen zullen niet veel mensen doen, al verzekeren de experts dat vluchtpogingen zelden voorkomen bij de van nature weinig avontuurlijke tijgerworm. Het is duidelijk dat je in de meeste gevallen geen wormenfarm hoeft te beginnen om geld te besparen op wormenmest. Daarvoor is het gebruik te laag en is het te goedkoop bij growshops of tuincentra. Het opzetten en onderhouden van een wormenvolk lijkt me echt iets voor een hardcore biologische buitenboer, die ook nog eens een lapje grond tot z'n beschikking heeft. In ieder geval is een wormenbak in de tuin een fantastisch en veel productiever alternatief voor de gewone composthoop.